Op 27 maart 2025 is een strafzaak tegen een student aan de Universiteit van Amsterdam uitgesteld vanwege het ontbreken van een tolk die voldoende ondersteuning kon bieden tijdens de zitting. De betrokken student, die geen Nederlands spreekt, had behoefte aan vertaling vanuit het Engels. De aangewezen tolk bleek in de praktijk onvoldoende verstaanbaar, waarna de rechter besloot de zaak uit te stellen.
De inzet van kunstmatige intelligentie (AI) binnen de vertaalwereld neemt toe, ook in de literaire sector. Waar AI voorheen voornamelijk werd toegepast op zakelijke teksten, zoals handleidingen of marketingmateriaal, zijn er inmiddels ook boeken verschenen die grotendeels met behulp van AI zijn vertaald. Dit roept vragen op over de kwaliteit, transparantie en rolverdeling tussen technologie en menselijke vertalers.
Onlangs heeft het Tweede Kamerlid Van Nispen (SP) kritische Kamervragen gesteld aan de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. Aanleiding: het nieuws in het Financieel Dagblad dat tolkenbemiddelaar Global Talk opleidingsinstituut KTV heeft overgenomen. Deze overname roept volgens Van Nispen serieuze vragen op over belangenverstrengeling, marktverhoudingen en de onafhankelijkheid van kwaliteitstoetsing in het tolkwezen.
Een vertaler Nederlands-Duits en vice versa die jarenlang werkzaam was in het vak, heeft via de rechter tevergeefs geprobeerd om alsnog te worden ingeschreven in het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv). Ondanks zijn uitgebreide ervaring en een beroep op persoonlijke omstandigheden, oordeelde de rechtbank dat de wet duidelijke eisen stelt en dat hieraan niet was voldaan.
Sinds 2020 zijn de vaste uurtarieven voor tolken vervangen door minimale uurtarieven. Vanaf 2024 worden deze tarieven jaarlijks geïndexeerd, gebaseerd op gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Deze jaarlijkse aanpassingen spelen een cruciale rol in het waarderen en versterken van de positie van tolken, aldus het ministerie van Justitie en Veiligheid. Ook dit jaar wordt het minimumuurtarief geïndexeerd.
In een uitspraak van de rechtbank Den Haag van 20 september 2024 kwam de rol van tolken in asielprocedures nadrukkelijk in beeld. De casus betrof een Egyptische asielzoeker die zijn homoseksuele geaardheid voor het eerst als asielmotief aanvoerde in zijn achtste asielaanvraag. De uitspraak roept interessante vragen op over de zorgvuldigheid van besluitvorming, de inzet van tolken, en de impact hiervan op het vermogen van de asielaanvrager om zich adequaat te uiten. In dit artikel bespreken we deze uitspraak.
De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) heeft veel industrieën veranderd, en de vertaalwereld vormt daarop geen uitzondering. Voor tolken en vertalers biedt AI zowel kansen als bedreigingen. Terwijl de technologie razendsnel evolueert, moeten professionals in ons vakgebied zich aanpassen om hun relevantie en waarde te behouden. In dit artikel gaan we dieper in op de impact van AI op vertaalwerk, waarbij we zowel de uitdagingen als de mogelijkheden bespreken die deze technologie met zich meebrengt.
Lees verder
Op 22 juli 2024 publiceerde de Nationale Ombudsman de beoordeling van een klacht van een tolk. Deze klacht ging over de omstandigheden tijdens een telefonische tolkopdracht. Deze zaak biedt inzichten die relevant zijn voor tolken. In dit blog leggen we uit wat we van deze klacht kunnen leren en hoe u uw positie als tolk kunt versterken door in te spelen op situaties die de kwaliteit van de tolkwerkzaamheden beïnvloeden.
In dit geval klaagde een tolk over het feit dat hij tijdens een telefonische opdracht de gespreksdeelnemers, waaronder de politie, slecht kon verstaan en dat de verbinding vaak wegviel. Hij meldde dit echter niet tijdens het gesprek, uit angst dat de politie een andere tolk zou inschakelen, wat hem inkomsten zou kosten.
De politie vond dat de tolk de verantwoordelijkheid droeg om de slechte verbinding direct aan te kaarten, zodat de agent hierop kon inspelen. Toen de politie besloot de klacht formeel niet in behandeling te nemen, stapte de tolk naar de Nationale Ombudsman.
De politie had de klacht aanvankelijk terzijde geschoven als een beleidskwestie, maar na onderzoek door de ombudsman werd duidelijk dat het om een concrete gebeurtenis ging die behandeld had moeten worden. De ombudsman oordeelde echter dat, hoewel de klacht behandeld had moeten worden, de tolk medeverantwoordelijk is voor het melden van problemen met de verbinding. Hierdoor werd de klacht uiteindelijk inhoudelijk ongegrond verklaard.
Lees ook: De onmisbare rol van de tolk in het strafproces
Lees ook: De afnameplicht voor tolk- en vertaaldiensten uitgelegd
1. Direct melden bij (technische) problemen
We leren van deze zaak dat tolken een actieve verantwoordelijkheid dragen voor de kwaliteit van het gesprek, ook als de omstandigheden niet ideaal zijn. Het is begrijpelijk dat er angst bestaat voor inkomstenverlies, maar de kwaliteit van de communicatie moet voorop staan.
Tip: Meld direct als er technische of andere problemen zijn die de kwaliteit van het gesprek beïnvloeden. Dit helpt zowel jou als de gespreksdeelnemers om misverstanden te voorkomen en zorgt ervoor dat je professioneel blijft handelen.
2. Duidelijke afspraken vooraf
Uit deze klacht blijkt hoe belangrijk het is om tijdens een opdracht direct te communiceren met de opdrachtgever. De politie had verwacht dat de tolk de problemen zou aankaarten tijdens het gesprek, zodat ze er samen iets aan konden doen. Dit benadrukt dat tolken niet moeten aarzelen om technische of organisatorische problemen bespreekbaar te maken.
Tip: Zorg dat je van tevoren duidelijke afspraken maakt over hoe je omgaat met eventuele problemen tijdens het gesprek. Dit helpt om onnodige stress of verwarring te voorkomen tijdens de opdracht zelf.
3. Klagen helpt
Deze klacht maakt ook duidelijk dat een opdrachtgever, zoals de politie, niet zomaar een klacht over de kwaliteit van een gesprek mag wegzetten als een beleidskwestie. De Nationale Ombudsman oordeelde dat de politie de klacht in eerste instantie had moeten behandelen. Dit betekent dat klachten over de omstandigheden waarin tolken hun werk uitvoeren serieus genomen moeten worden.
Tip: Als tolk heb je het recht om je zorgen te uiten over slechte werkomstandigheden. Blijf niet stil, maar maak problemen bespreekbaar, zodat er een oplossing kan worden gevonden. Dit beschermt niet alleen de kwaliteit van je werk, maar ook de communicatie tussen alle betrokkenen.
4. Communicatie: een gedeelde verantwoordelijkheid
We leren verder dat zowel de tolk als de opdrachtgever, in dit geval de agent, verantwoordelijk zijn voor de omstandigheden tijdens een tolkopdracht. Hoewel de klacht door de ombudsman ongegrond werd verklaard, bevestigde hij wel dat beiden een verantwoordelijkheid hierin dragen. De verantwoordelijkheid van de tolk is ook neergelegd in gedragsregel 33 van de Gedragscode voor tolken in het kader van de Wbtv die als volgt luidt:
Als ik de tolkdienst op afstand door technische problemen niet voldoende (goed) kan uitvoeren, dan meld ik dit onmiddellijk aan partijen.
Tip: Wees je ervan bewust dat je als tolk een gedeelde verantwoordelijkheid hebt om ervoor te zorgen dat de communicatie soepel verloopt. Dit betekent dat je niet alleen kunt afwachten, maar actief moet handelen wanneer de omstandigheden niet optimaal zijn. Het is goed om in dat kader de Gedragscode voor tolken in het kader van de Wbtv weer eens na te lezen op dit soort punten.
Lees ook: Nieuwe gedragscode voor tolken en vertalers
5. Overleggen met collega’s
Tot slot zou overleg van deze tolk met collega’s wellicht tot dezelfde inzichten hebben geleid als de inzichten waartoe de ombudsman is gekomen. Ondanks dat tolken in principe zelfstandig werken, kan het verstandig zijn om bij dit soort dilemma’s een (ervaren) collega te raadplegen en te overleggen wat wijsheid is. Mogelijk heeft die collega hetzelfde dilemma al eens meegemaakt. Intervisie, waarbij gestructureerd overlegd kan worden met meerdere collega’s tegelijk, kan hiervoor ook ingezet worden.
Tip: Als tolk werk je solitair maar dat betekent niet dat je er bij dilemma’s alleen voor staat. Er zijn veel collega’s die de nodige ervaring hebben en mogelijk hetzelfde meegemaakt hebben en die graag meedenken. Ook kun je bij een intervisiegroep aansluiten om dit soort dilemma’s onder begeleiding van een professional te bespreken.
Lees ook: Waarom intervisie voor tolken en vertalers onmisbaar is
Deze klacht biedt tolken waardevolle inzichten. Ten eerste zien we dat een klacht over de omstandigheden tijdens een opdracht niet zomaar kan worden afgedaan als een beleidskwestie. De Nationale Ombudsman oordeelde dat de politie de klacht had moeten behandelen. Tegelijkertijd leren we dat tolken proactief moeten zijn in het melden van problemen tijdens een opdracht zeker wanneer het gaat om een tolkopdracht op afstand. Alleen zo kunnen tolken de kwaliteit van hun werk waarborgen en zorgen voor duidelijke en effectieve communicatie.
Intervisie is een gestructureerde vorm van collegiale ondersteuning waarbij professionals samenkomen om ervaringen, uitdagingen en best practices te delen. Voor tolken en vertalers, die vaak in geïsoleerde en veeleisende werkomgevingen opereren, biedt intervisie een unieke kans om hun vaardigheden te verbeteren, hun professionele groei te bevorderen en hun werkplezier te vergroten.
Lees verder
Als advocaat speelt u een cruciale rol in het waarborgen van de rechtsstaat en het bieden van effectieve toegang tot het recht voor uw cliënten. Een essentieel aspect hiervan is heldere en nauwkeurige communicatie, vooral wanneer u te maken heeft met anderstalige cliënten. In dit artikel bespreken we vijf voordelen van het inschakelen van een beëdigde tolk via een professioneel tolkbureau ten opzichte van het gebruik van informele tolken of inzet van Engels voor cliënten waarvan het Engels niet de moedertaal is.
Lees verder
