Waar komt ‘moorkop’ vandaan?

Deze week ontstond ophef over het woord ‘moorkop’ omdat deze naam van de bekende chocoladebol niet meer van deze tijd zou zijn. Inmiddels heeft ook de Hema de term ‘moorkop’ in de ban gedaan. Maar wat betekent ‘moorkop’ en waar komt deze term vandaan?

1. Moor

Het woord ‘moorkop’ is een samenstelling en bestaat uit twee woorden: ‘moor’ en ‘kop’.

Woordenboek

Kijken we naar de woordenboekbetekenis van moor met een kleine letter dan komt deze in de online uitgave van Van Dale niet voor. De term ‘moor’ met een hoofdletter vinden we wel terug in deze hedendaagse uitgave van Van Dale en wel in de volgende twee betekenissen:

Moor (dem,vmeervoud: Moren) (historisch)

1 Noord-Afrikaan met donkere huidskleur

2 moslim in het middeleeuwse Spanje

In eerdere uitgaven van Van Dale (Van Dale groot woordenboek van hedendaags Nederlands, tweede druk, 1991) komen we ‘moor’ en ‘Moor’ tegen en wel in de volgende betekenissen:

moor <de ~(m.); moren>

0.1 zwarte, neger

0.2 geheel zwart dier

en

Moor <de ~(m.); Moren>< Moorse>

0.1 islamiet van Noord-Afrika en in Spanje

Oorsprong

De term ‘moor’ komt van het Latijnse woord ‘Maurus’ dat weer van het Griekse ‘Mauros’ (‘zwart’) afkomstig is. Deze term is via het Franse ‘Maure’ in het Nederlands terechtgekomen.

Oorspronkelijke werden de bewoners van het noordwestelijk gedeelte van Afrika Mauri genoemd. Dit deel wordt tegenwoordig bestreken door Marokko en Algerije.

In de naam Mauretanië (letterlijk: het land van de Mauri) is deze term nog goed te herkennen. De Mauri vallen nu hoofdzakelijk samen met wat nu de Berbers worden genoemd.

Gebruik

De term ‘Moor’ (of ‘Moriaan’) heeft later een uitbreiding gekregen en is synoniem geworden voor zwarte of neger vanwege de relatief donkere huidskleur van de Moren.

De tweede uitbreiding is dat Moren synoniem is geworden voor moslims (van Noord-Afrika en Spanje) vanwege de strijd tussen de christelijke Spanjaarden en Portugezen enerzijds en de islamitische Moren anderzijds.

Vanaf de 16e werd de term ‘Moor’ zonder hoofdletter geschreven ter aanduiding van de moslims uit Noord-Afrika in de context van de strijd tussen deze moslims en het christelijke Spanje maar ook om mensen met een donkere huidskleur in het algemeen aan te duiden.

2. Kop

Het woord ‘kop’ heeft twee betekenissen: enerzijds het hoofd van een dier of mens (of afleidingen daarvan) en anderzijds een het drinkgerei met een oor. Overigens is deze eerste betekenis (‘hoofd’) afgeleid van de vorm van de tweede betekenis (‘drinkbeker’).

Woordenboek

In het geval van ‘moorkop’ slaat het woord ‘kop’ op het hoofd en niet op het drinkgerei. De online uitgave van Van Dale geeft in dit verband de volgende betekenissen:

kop (meervoud: koppen)

1 (m(van dieren en informeel van mensen) hoofdkopjes geven (van een kat) de kop langs iets of iem. strijkenover de kop gaan failliet gaanzich over de kop werken te hard werkeniets op de kop tikken in bezit nemen, kopende kop indrukken tenietdoen, uit de wereld helpende kop opsteken zich tonende koppen bij elkaar steken samen plannen beramenkop op! houd moedkop dicht! hou je mond!op de kop af preciesiem. op zijn kop geven hem berispenop zijn kop krijgen een flinke uitbrander krijgeniem. een kopje kleiner maken (a) iem. doden(b) iem. verslaanzijn kop in het zand steken blind zijn voor ietsdat kan je de kop kosten je levenje kop erbij houden goed blijven oplettenkop of munt vraag die een toss inleidtde kop is eraf het begin is gemaakt(België) van kop tot teen van top tot teen

2 (mverstandje moet je kop gebruiken

3 (m,vpersoon van talentéén van de knapste koppen

4 (m(in het meervoud) manschappenmenseneen schip met 600 koppende koppen tellen de aanwezigendomkopdriftkop

5 (miets dat doet denken aan een kopde kop van een speld, van een hameraan (de) kop (of: op kop) lopen, rijden vooraan

6 (mkrantenkop

Oorsprong

De oorsprong van het woord ‘kop’ gaat zeer waarschijnlijk terug op het Latijnse ‘cuppa’ dat drinkbeker of drinkschaal betekent. Niet vaststaat waar dit Latijnse woord vandaan komt.

Gebruik

In principe wordt voor het bovenste deel van het menselijke lichaam de term ‘hoofd’ gebruikt. Ook voor edele dieren wordt wel de term ‘hoofd’ gebruikt in het bijzonder voor paarden.

Voor (andere) dieren wordt de term ‘kop’ gebruikt. Kop wordt ook voor mensen gebruikt maar over het algemeen op een informele en soms ook pejoratieve wijze (‘houd je kop dicht’).

3. Moorkop

Op grond van de hiervoor besproken betekenissen van ‘moor’ en ‘kop’ wordt een betekenis afgeleid van de term ‘moorkop’ die inhoudt dat een moorkop het hoofd van een negroïde persoon symboliseert omdat het met slagroom gevulde chocoladegebakje donker en rond is.

Het woord ‘moorkop’ komt in de betekenis van het chocoladegebakje voor sinds het begin van de 20e eeuw. Voor die tijd werd de term ‘moorkop’ uitsluitend gebruikt voor een zwart dier in het bijzonder een zwart paard of een witte duif met een zwarte kop.

Chocoladebol?

De grote broer van de moorkop, de zogeheten Bossche bol, wordt ook wel de chocoladebol genoemd. De Hema gebruikt vanaf 30 maart 2020 de term chocoladebol (ook) voor de moorkop omdat de term ‘moorkop’ niet meer van deze tijd is volgens de Hema.

De maatschappelijke discussie over het gebruik van ‘moorkop’ is nog in volle gang. Wanneer andere verkopers ook overgaan op het gebruik van de term ‘chocoladebol’ in plaats van moorkop, is te verwachten dat de term ‘moorkop’ uit het straatbeeld en uiteindelijk ook uit het woordenboek verdwijnt.

Negerzoen

Zo komt ook het woord ‘negerzoen’ niet meer voor in de online uitgave van Van Dale terwijl deze term enige tijd geleden volgens dezelfde uitgever nog stond voor een andere met chocolade bedekte lekkernij die tegenwoordig onder meer de chocoladezoen wordt genoemd.

 

Tolken

Klik hier voor het aanvragen van een offerte voor een tolkopdracht.

Direct een tolk reserveren? Bel nu: 030-2919940.

Vertalen

Klik hier voor het aanvragen van een offerte voor een vertaalopdracht.

Trainen

Wilt u zich aanmelden voor een cursus? Klik hier om de agenda te bekijken met al onze cursussen.