Deze week ontstond ophef over het woord ‘moorkop’ omdat deze naam van de bekende chocoladebol niet meer van deze tijd zou zijn. Inmiddels heeft ook de Hema de term ‘moorkop’ in de ban gedaan. Maar wat betekent ‘moorkop’ en waar komt deze term vandaan?
1. Moor
Het woord ‘moorkop’ is een samenstelling en bestaat uit twee woorden: ‘moor’ en ‘kop’.
Woordenboek
Kijken we naar de woordenboekbetekenis van moor met een kleine letter dan komt deze in de online uitgave van Van Dale niet voor. De term ‘moor’ met een hoofdletter vinden we wel terug in deze hedendaagse uitgave van Van Dale en wel in de volgende twee betekenissen:
Moor (de; m,v; meervoud: Moren) (historisch)
1 Noord-Afrikaan met donkere huidskleur
2 moslim in het middeleeuwse Spanje
In eerdere uitgaven van Van Dale (Van Dale groot woordenboek van hedendaags Nederlands, tweede druk, 1991) komen we ‘moor’ en ‘Moor’ tegen en wel in de volgende betekenissen:
moor <de ~(m.); moren>
0.1 zwarte, neger
0.2 geheel zwart dier
en
Moor <de ~(m.); Moren>< Moorse>
0.1 islamiet van Noord-Afrika en in Spanje
Oorsprong
De term ‘moor’ komt van het Latijnse woord ‘Maurus’ dat weer van het Griekse ‘Mauros’ (‘zwart’) afkomstig is. Deze term is via het Franse ‘Maure’ in het Nederlands terechtgekomen.
Oorspronkelijke werden de bewoners van het noordwestelijk gedeelte van Afrika Mauri genoemd. Dit deel wordt tegenwoordig bestreken door Marokko en Algerije.
In de naam Mauretanië (letterlijk: het land van de Mauri) is deze term nog goed te herkennen. De Mauri vallen nu hoofdzakelijk samen met wat nu de Berbers worden genoemd.
Gebruik
De term ‘Moor’ (of ‘Moriaan’) heeft later een uitbreiding gekregen en is synoniem geworden voor zwarte of neger vanwege de relatief donkere huidskleur van de Moren.
De tweede uitbreiding is dat Moren synoniem is geworden voor moslims (van Noord-Afrika en Spanje) vanwege de strijd tussen de christelijke Spanjaarden en Portugezen enerzijds en de islamitische Moren anderzijds.
Vanaf de 16e werd de term ‘Moor’ zonder hoofdletter geschreven ter aanduiding van de moslims uit Noord-Afrika in de context van de strijd tussen deze moslims en het christelijke Spanje maar ook om mensen met een donkere huidskleur in het algemeen aan te duiden.
2. Kop
Het woord ‘kop’ heeft twee betekenissen: enerzijds het hoofd van een dier of mens (of afleidingen daarvan) en anderzijds een het drinkgerei met een oor. Overigens is deze eerste betekenis (‘hoofd’) afgeleid van de vorm van de tweede betekenis (‘drinkbeker’).
Woordenboek
In het geval van ‘moorkop’ slaat het woord ‘kop’ op het hoofd en niet op het drinkgerei. De online uitgave van Van Dale geeft in dit verband de volgende betekenissen:
kop (meervoud: koppen)
1 (m) (van dieren en informeel van mensen) hoofd: kopjes geven (van een kat) de kop langs iets of iem. strijken; over de kop gaan failliet gaan; zich over de kop werken te hard werken; iets op de kop tikken in bezit nemen, kopen; de kop indrukken tenietdoen, uit de wereld helpen; de kop opsteken zich tonen; de koppen bij elkaar steken samen plannen beramen; kop op! houd moed; kop dicht! hou je mond!; op de kop af precies; iem. op zijn kop geven hem berispen; op zijn kop krijgen een flinke uitbrander krijgen; iem. een kopje kleiner maken (a) iem. doden; (b) iem. verslaan; zijn kop in het zand steken blind zijn voor iets; dat kan je de kop kosten je leven; je kop erbij houden goed blijven opletten; kop of munt vraag die een toss inleidt; de kop is eraf het begin is gemaakt; (België) van kop tot teen van top tot teen
2 (m) verstand: je moet je kop gebruiken
3 (m,v) persoon van talent: één van de knapste koppen
4 (m) (in het meervoud) manschappen; = mensen: een schip met 600 koppen; de koppen tellen de aanwezigen; domkop, driftkop
5 (m) iets dat doet denken aan een kop: de kop van een speld, van een hamer; aan (de) kop (of: op kop) lopen, rijden vooraan
6 (m) krantenkop
Oorsprong
De oorsprong van het woord ‘kop’ gaat zeer waarschijnlijk terug op het Latijnse ‘cuppa’ dat drinkbeker of drinkschaal betekent. Niet vaststaat waar dit Latijnse woord vandaan komt.
Gebruik
In principe wordt voor het bovenste deel van het menselijke lichaam de term ‘hoofd’ gebruikt. Ook voor edele dieren wordt wel de term ‘hoofd’ gebruikt in het bijzonder voor paarden.
Voor (andere) dieren wordt de term ‘kop’ gebruikt. Kop wordt ook voor mensen gebruikt maar over het algemeen op een informele en soms ook pejoratieve wijze (‘houd je kop dicht’).
3. Moorkop
Op grond van de hiervoor besproken betekenissen van ‘moor’ en ‘kop’ wordt een betekenis afgeleid van de term ‘moorkop’ die inhoudt dat een moorkop het hoofd van een negroïde persoon symboliseert omdat het met slagroom gevulde chocoladegebakje donker en rond is.
Het woord ‘moorkop’ komt in de betekenis van het chocoladegebakje voor sinds het begin van de 20e eeuw. Voor die tijd werd de term ‘moorkop’ uitsluitend gebruikt voor een zwart dier in het bijzonder een zwart paard of een witte duif met een zwarte kop.
Chocoladebol?
De grote broer van de moorkop, de zogeheten Bossche bol, wordt ook wel de chocoladebol genoemd. De Hema gebruikt vanaf 30 maart 2020 de term chocoladebol (ook) voor de moorkop omdat de term ‘moorkop’ niet meer van deze tijd is volgens de Hema.
De maatschappelijke discussie over het gebruik van ‘moorkop’ is nog in volle gang. Wanneer andere verkopers ook overgaan op het gebruik van de term ‘chocoladebol’ in plaats van moorkop, is te verwachten dat de term ‘moorkop’ uit het straatbeeld en uiteindelijk ook uit het woordenboek verdwijnt.
Negerzoen
Zo komt ook het woord ‘negerzoen’ niet meer voor in de online uitgave van Van Dale terwijl deze term enige tijd geleden volgens dezelfde uitgever nog stond voor een andere met chocolade bedekte lekkernij die tegenwoordig onder meer de chocoladezoen wordt genoemd.
Tolken
Klik hier voor het aanvragen van een offerte voor een tolkopdracht.
Direct een tolk reserveren? Bel nu: 030-2919940.
Vertalen
Klik hier voor het aanvragen van een offerte voor een vertaalopdracht.
Trainen
Wilt u zich aanmelden voor een cursus? Klik hier om de agenda te bekijken met al onze cursussen.