In 2022 ontving de Klachtencommissie Wbtv elf klachten waarvan er in totaal drie gegrond zijn verklaard. Een van de klachten was het niet vermelden van een datum volgens de zogeheten Gregoriaanse jaartelling in de vertaling van een islamitische huwelijksakte. De vraag is of het vermelden van een huwelijksdatum volgens de islamitische jaartelling in een Nederlandse vertaling klachtwaardig is.
1. De klacht
1.1. Geen vertaling huwelijksplaats- en datum
Op 14 november 2022 heeft de klager zich bij de Klachtencommissie Wbtv (hierna: “de commissie”) beklaagd dat de gewaarmerkte vertaling van de huwelijksakte van de klager niet geldig zou zijn omdat de beklaagde vertaler de islamitische huwelijksdatum en -plaats niet heeft vertaald. De klager zou de beklaagde vertaler hierover hebben gemaild en gebeld zonder reactie te hebben gekregen.
1.2. Weigering inschrijving gemeente
De aanleiding hiervoor was de weigering van de gemeente Den Haag om de buitenlandse huwelijksakte in te schrijven omdat de huwelijksdatum en huwelijksplaats niet blijken uit de vertaling.
Hoewel de vertaling al in 2017 was gemaakt en de fout al eerder bekend was bij de klager is pas in november 2022 geklaagd omdat toen een schriftelijke afwijzingen was gekomen van de gemeente Den Haag.
Bovendien geeft de klager aan dat hij als vluchteling naar Nederland was gekomen en het Nederlands onvoldoende beheerste om eerder een klacht in te kunnen dienen. Hij wist niet goed wat zijn mogelijkheden waren.
1.3. Islamitische huwelijksdatum niet omgezet
De datum van het huwelijk is in de originele Arabische huwelijksakte volgens de islamitische jaartelling (de zogeheten Hijri jaartelling) vermeld. De beklaagde vertaler heeft deze vertaald als: ‘Datum: 07/04/1434 (Islamitische jaartelling)’.
De klager is van oordeel dat de vertaler de huwelijksdatum volgens de islamitische jaartelling had moeten omzetten naar de in Nederland in gebruik zijnde christelijke jaartelling (de zogeheten Gregoriaanse jaartelling).
1.4. Huwelijksplaats niet vertaald
Ook de zinsnede in het Arabisch die zich vertaalt als ‘Afgegeven door rechtbank voor personen en familierecht in Riyad’ is volgens de klager onterecht niet meegenomen in de vertaling.
2. Het verweer
2.1. Klachttermijn vervallen?
De beklaagde geeft aan dat de vertaling dateert uit 2017. Het is voor hem onmogelijk om na vijf jaar na te gaan wat er verkeerd is gegaan. Zo kan hij niet herinneren dat gevraagd was om een correctie maar ook niet welke pagina’s van het originele document aan hem voorgelegd waren om te vertalen.
Hier lijkt de beklaagde vertaler een beroep te willen doen op verval van de klachttermijn. Artikel 5 onder 5 van het Reglement Klachtencommissie Wet beëdigde tolken en vertalers (hierna: “het Reglement”) bepaalt immers dat een klacht die betrekking heeft op een gedraging die langer dan een jaar heeft plaatsgevonden, slechts in behandeling wordt genomen als de klager feiten en omstandigheden kan aanvoeren die de termijnoverschrijding rechtvaardigen.
2.2. Opdracht vertaling huwelijksplaats?
De zin ‘Afgegeven door rechtbank voor personen en familierecht in Riyad’ staat volgens de beklaagde vertaler in de originele Arabische huwelijksakte, maar wel op een losse pagina. Hij kan echter niet meer nagaan of die pagina destijds door de klager was meegestuurd om te laten vertalen.
2.3. Omzetting datum niet verplicht
Verder geeft de beklaagde vertaler aan dat het geen verplichting is om een datum volgens de islamitische jaartelling in de vertaling om te zetten naar de Gregoriaanse jaartelling. In veel landen vermelden ze standaard datums volgens beide jaartellingen, aldus de vertaler.
2.4. Gregoriaanse datum in voetnoot
In een dergelijk geval neemt de vertaler de data volgens beide jaartellingen op in de Nederlandse vertaling. Anders vermeldt hij de datum in de Gregoriaanse jaartelling meestal in een voetnoot. De beklaagde vertaler weet echter niet waarom hij dat hier niet heeft gedaan.
3. Het advies
3.1. Ontvankelijkheid klager
De commissie begint met een beoordeling van de ontvankelijkheid van de klager. Indien de commissie zou oordelen dat de klacht te laat is ingediend zoals bedoeld in artikel 5 onder 5 van het Reglement dan dient de klager niet-ontvankelijk verklaard te worden hetgeen betekent dat zijn klacht niet inhoudelijk wordt behandeld.
3.2. Termijnoverschrijding gerechtvaardigd
Volgens de commissie heeft de klager bevestigd dat het om een oudere vertaalopdracht gaat en dat hij al eerder op de hoogte was van het feit dat de vertaling niet voldeed.
De commissie begrijpt dat het voor mensen die nieuw zijn in Nederland, mede vanwege de taalbarrière, lastig kan zijn om te weten wat hun mogelijkheden zijn als het gaat om het klachtrecht.
De commissie heeft daarom besloten om de klacht toch in behandeling te nemen ondanks dat de vertaling van 2017 dateert en daarmee acht de commissie de termijnoverschrijding in dit geval gerechtvaardigd.
3.3. Moeilijkheden door tijdsverloop?
Aangenomen mag worden dat het tijdsverloop wel zorgt voor problemen bij de inhoudelijke behandeling van de klacht. De commissie overweegt namelijk dat het niet meer na te gaan is wat en wanneer precies heeft plaatsgevonden en wanneer één en ander precies is gebeurd.
Zo geeft de klager aan dat hij de beklaagde vertaler heeft gemaild en gebeld zonder reactie te hebben gekregen. De beklaagde heeft daar echter geen herinneringen aan en de klager kan geen bewijs overleggen, zo overweegt de commissie.
3.4. Geen evidente vertaalfout
Uit de vertaling, zo overweegt de commissie, is echter wel direct duidelijk dat de huwelijksdatum een datum is volgens de islamitische jaartelling. Dit staat namelijk letterlijk achter de huwelijksdatum. De commissie beschouwt dit dan ook niet als een evidente fout in de vertaling.
3.5. Gregoriaanse datum in voetnoot
Wat de commissie aanbeveelt, is om bij een vertaling waarin een islamitische datum voorkomt de datum tevens in een voetnoot in de Gregoriaanse kalender te vermelden. In het jaarverslag 2022 van de commissie schrijft de commissie hierover in zijn algemeenheid het volgende:
“Het blijkt in de praktijk dat het niet altijd duidelijk is wie de verantwoordelijkheid draagt voor het omzetten van een datum of naam vanuit de ene jaartelling of schrift naar een andere. De commissie beveelt daarom aan om altijd in een voetnoot op te nemen welke keuze is gemaakt, zodat ook iemand die de brontaal of originele schrijfwijze niet machtig is, zich ervan kan vergewissen hoe de omzetting heeft plaatsgevonden.”
Overigens beveelt de commissie vaker het gebruik van voetnoten in vertalingen aan. Bij de beoordeling van een andere klacht uit 2022, die gedeeltelijk gegrond werd geacht, adviseert de commissie om in een voetnoot toelichting te geven op de vertaling van een Indonesische juridische term.
In die kwestie had de vertaler de term uit het Bahasa Indonesia ‘hak asuh anak’ vertaald als ‘verzorgingsrecht’. De commissie overweegt dat de beklaagde vertaler in een voetnoot had kunnen opnemen dat de betekenis dicht bij ‘ouderlijk gezag’ ligt.
4. Conclusie
De commissie adviseert om de klacht ongegrond te verklaren. Het vertalen van een islamitische huwelijksdatum zonder omzetting naar de Gregoriaanse jaartelling levert namelijk geen evidente vertaalfout op volgens de commissie.
Wel is het aan te bevelen om in de voetnoot van de vertaling de betreffende datum volgens de Gregoriaanse jaartelling op te nemen. In zijn algemeenheid is het aan te bevelen om het gebruik van voetnoten in een vertaling te overwegen als er onduidelijkheid kan ontstaan over de gekozen vertaling.
Tolken
Klik hier voor het aanvragen van een offerte voor een tolkopdracht.
Direct een tolk reserveren? Bel nu: 030-2919940.
Vertalen
Klik hier voor het aanvragen van een offerte voor een vertaalopdracht.
Trainen
Wilt u zich aanmelden voor een cursus? Klik hier om de agenda te bekijken met al onze cursussen.